De wethouder als Robin Hood
In hoeverre mogen wethouders de regels buigen of breken, als ze daarmee een groter, maatschappelijk belang dienen of tegemoet komen aan de wensen van hun inwoners?
- Recht & Veiligheid
De ruimte die wethouders nemen om de samenleving te dienen
In opdracht van de Wethoudersvereniging voerde het lectoraat Recht & Veiligheid een onderzoek uit naar de ruimte die wethouders (al dan niet) mogen nemen om af te wijken van de regels, als ze daarmee een hoger doel dienen of tegemoet komen aan de wensen van de samenleving. Uit het onderzoek ‘De wethouder als Robin Hood’ blijkt dat wethouders dit in incidentele gevallen doen, in een aanzienlijk deel van de onderzochte casussen ging het daarbij om hulp aan kwetsbare inwoners.
Van alle bestuurders staan lokale bestuurders het dichtst bij hun inwoners. Doordat ze midden in de praktijk staan, krijgen ze vaker te maken met het spanningsveld tussen wat moet, wat mag en wat nodig is om recht te doen aan de belangen van hun inwoners. Net als Robin Hood kiezen ze er weleens voor om de regels te buigen, breken, of uit te dagen, als ze vinden dat andere belangen zwaarder wegen. De meeste wethouders beschouwen Robin-Hoodgedrag als onderdeel van hun bestuurlijk repertoire. Ze zetten het echter slechts sporadisch in, het uitgangspunt is dat ze wetten en regels handhaven. Alle wethouders waren daar duidelijk in.
Weloverwogen
Als wethouders dan toch een casus tegenkomen waarin de huidige wetten en regels niet volstaan, handelen ze zelden impulsief. Ze zoeken steun in hun omgeving, bijvoorbeeld door de situatie te bespreken met ambtenaren en collega-wethouders. Ook hanteren wethouders hun eigen vocabulaire: ze spreken niet over het breken van regels, maar ‘zoeken naar ruimte’, ‘treden buiten gebaande paden’, ‘zoeken een creatieve oplossing’ en/of ‘passen maatwerk toe’.
Het onderzoek is uitgevoerd onder Nederlandse wethouders, die in de periode 2018-2022 actief waren. Het leverde een eindrapport op met aanbevelingen en een handreiking aan wethouders die met een casus geconfronteerd worden waarin het buigen of breken van regels een optie is. Zij doen er dan verstandig aan de volgende vragen na te lopen:
1. Is er binnen huidige wet- en regelgeving een oplossing te vinden?
2. Is het Robin-Hoodgedrag acceptabel en daarmee uit te leggen?
3. Met wie is het dilemma te bespreken en waar kan ik steun vinden?
4. Wat zijn de mogelijke gevolgen van het Robin-Hoodgedrag?
5. Hoe communiceer ik over het besluit?
Deze aanbevelingen worden door de Wethoudersvereniging gebruikt voor het inwerkprogramma voor nieuwe wethouders.