Henk Spies

Dr. Henk Spies, lector Mind the Gap

Wat is ervoor nodig om mensen aan de rafelranden van de samenleving aangehaakt te houden en vooruit te helpen in het leven? Het is een vraag die lector Henk Spies al zijn hele werkende leven bezighoudt. De belangrijkste les die hij trekt na dertig jaar onderzoek in het sociale domein: alles werkt weleens, maar niets werkt altijd. Zijn onderzoeken gaan dan ook altijd de diepte in. “Ik wil professionals instrumenten aanreiken waarmee ze gemakkelijker maatwerk kunnen leveren. Ik wil ze helpen om in complexe situaties tot de essentie te komen, zodat ze mensen écht verder kunnen helpen, zonder te verdrinken in allerlei details en meningen.”

Henk Spies studeerde psychologie aan de Universiteit Utrecht en werkte er vervolgens tien jaar als onderzoeker bij de faculteit Algemene Sociale Wetenschappen. Toen al hadden risicojongeren zijn speciale interesse; hij promoveerde op een proefschrift over sociale uitsluiting en participatiebeleid. In de jaren daarna werkte Henk als onderzoeker, adviseur, trainer en projectleider voor verschillende sociale diensten, welzijnsorganisaties, onderwijsinstellingen, brancheorganisaties en ministeries. Hij heeft een eigen onderzoeks- en adviesbureau en is sinds 2020 lector bij Avans.

Meningen en feiten

Binnen zijn lectoraat onderzoekt Spies hoe professionals in het sociale domein hun werk zo effectief mogelijk kunnen doen. “Hoe kun je mensen helpen een passende baan te vinden én te houden? Hoe voorkom je dat jongeren voor het criminele pad kiezen? De antwoorden op dit soort vragen zijn nooit eenduidig”, weet Spies. “In dit veld worden professionals omringd door allerlei anderen met idealen en meningen: politici, beleidsmakers, managers, deskundigen, burgers. Maar uiteindelijk gaat het erom dat we ontrafelen wat werkt voor degenen die we willen helpen. Niet onze overtuigingen zijn het belangrijkst, maar de mate waarin het lukt om aan te sluiten bij hoe mensen zélf hun situatie beleven. De huidige focus van de overheid op controle en verantwoording draagt daar niet bepaald aan bij. We moeten voorkomen dat het idealisme van professionals omslaat in cynisme, want dan worden ze deel van het probleem in plaats van de oplossing.”

De diepte in

Al vanaf het begin van zijn onderzoekscarrière op de universiteit stond voor Spies praktische toepasbaarheid van zijn onderzoek centraal. “Toepasbaarheid vind ik het hoogste wetenschappelijke criterium, het hbo is daarvoor een goede context: samen met onze partners komen tot aan de keukentafel. Neem de Jeugdwerkgarantiewet in de jaren negentig. Het idee was destijds: als je maar genoeg druk uitoefent, komen jongeren vanzelf in beweging. Maar zo eenvoudig is niet. Veel belangrijker is hoe de jongere zijn eigen situatie beleeft: heeft hij het gevoel dat bepaalde deuren voor hem niet opengaan, vindt hij dat hij tekort schiet, wordt hij overvraagd, heeft hij het idee dat hij niet past in het systeem? Persoonlijke beleving is vaak bepalender voor iemands levensloop dan de feitelijke situatie, bijvoorbeeld op het gebied van opleiding, financiën, gezondheid of familie. Om te begrijpen hoe je mensen in ingewikkelde situaties verder kunt helpen, moet je de diepte in. Ik vind het knap als professionals de mens kunnen zien en niet alleen de situatie.”

Noorwegen

Spies houdt zich niet alleen bezig met het sociaal domein in Nederland; als innovatieadviseur werkt hij ook regelmatig in Noorwegen. Zo werkte hij mee aan een pilot voor een ander intakegesprek bij de aanvraag van een uitkering: “In plaats van te praten over normbedragen en verplichtingen, stelden we de simpele vraag: hoeveel heeft u nodig? Het leidde tot gesprekken over budgetteren en cliënten kwamen dan vaak uit op een bedrag dat lager was dan het normbedrag.” Ook is hij betrokken bij de Noorse stichting Forandringsfabrikken. “In Noorwegen kunnen jongeren op alle niveaus meepraten over de verbetering van de jeugdzorg. De Forandringsfabrikken vraagt jongeren die nú jeugdhulp krijgen, naar hun ervaringen. Juist van de negatieve ervaringen willen ze leren. De presentaties die jongeren hierover geven, ook bij Avans, raken mensen echt. Veel van de aanbevelingen van de Forandringsfabrikken zijn meegenomen in de nieuwe Noorse jeugdwet. Daarin is nu bijvoorbeeld voor het eerst het woord ‘liefde’ opgenomen.”

Spies geeft regelmatig trainingen aan professionals, onder andere over de overkoepelende methodiek die hij ontwikkelde voor effectieve interventies. “Ik wil ervoor zorgen dat anderen geen dertig jaar nodig hebben om de praktische wijsheid te vergaren die nodig is om onze samenleving veerkrachtig en veilig te maken. Het verzamelen en delen van kennis is mijn manier om bij te dragen aan het verminderen van de kloof tussen overheid en burgers.”

Op 1 april 2022 sprak Henk Spies zijn lectorale rede uit. Van deze middag is ook een opname gemaakt.