Thom Snaphaan

‘Onderzoek moet de praktijk zo objectief mogelijk informeren’

Dr. Thom Snaphaan, associate lector Data, Criminaliteit & Veiligheid

In maatschappelijke discussies over de aanpak van (georganiseerde) criminaliteit spelen sentimenten en aannames te vaak een rol, vindt Thom Snaphaan. De per 1 maart 2024 benoemde associate lector Data, Criminaliteit & Veiligheid ziet het als zijn taak om daar iets aan doen. “Het is een belangrijke opdracht voor de wetenschap om te voorkomen dat ongefundeerde cijfers of ‘feiten’ een eigen leven gaan leiden. Door kwantitatief en empirisch onderzoek te doen naar criminaliteit en veiligheid, wil ik onze beroepspraktijk voeden met betrouwbare informatie. Maar ik wil ook de vertaalslag maken naar concrete oplossingen. Het opleveren van een onderzoeksrapport alléén geeft me te weinig voldoening.”

Door zijn aantreden bij het Centre of Expertise (CoE) Veiligheid & Veerkracht van Avans Hogeschool is Snaphaan terug op de plek waar zijn intellectuele loopbaan begon: in 2013 rondde hij hier zijn studie Integrale Veiligheid af. Vervolgens voltooide hij een master Veiligheidswetenschappen aan de Universiteit Antwerpen, gevolgd door een promotieonderzoek aan de Universiteit Gent. “Hier ontdekte ik dat mijn hart echt ligt bij onderzoek. Ook het criminologische domein heeft me hier gegrepen: het is een thema dat ertoe doet.”

Van conclusie naar oplossing

Waar het voor zijn gevoel bij de uitvoering van fundamenteel-wetenschappelijk onderzoek aan ontbrak, was dat hij méér wilde bijdragen dan alleen het opleveren van rapport of publicatie. “Voor een universiteit is dat vaak het eindproduct, maar voor de praktijk begint het werk dan pas. Ik blijf als hbo’er praktijkgericht; ik wil ervoor zorgen dat mijn conclusies leiden tot oplossingen.” Snaphaan verhuisde naar een innovatieteam van het Functioneel Parket van het Openbaar Ministerie (OM) en de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) in Amsterdam, waar hij dichterbij de praktijk zat. Hier verdiepte hij zich verder in de datagedreven aanpak van georganiseerde criminaliteit en schreef hij samen met onder andere Teun van Ruitenburg (nu zijn collega bij het CoE) een boek over financial crime scripting; een methode om de financiële stappen in een crimineel ‘bedrijfsproces’ te identificeren en op basis daarvan tot interventies te komen.

Onafhankelijker

In zijn benoeming tot associate lector bij Avans komt alles dat Snaphaan drijft, samen. “Ik begon hier in 2023 als senior onderzoeker, die rol was toen nieuw. Ik wist nog niet precies wat mijn functie zou gaan inhouden, maar ik vond de visie en energie die hier hing zeer inspirerend. Ook de rol van associate lector is nieuw binnen dit CoE; het is heel gaaf om samen iets op te bouwen”, vertelt hij. “Bij het CoE ben ik als onderzoeker bovendien onafhankelijk, want we voeren ons onderzoek uit vanuit een kennisinstelling die losstaat van de organisaties waarvoor en waarmee we onderzoek doen. Onze budgetten bestaan, naast projectgelden, uit subsidies van financieringsinstellingen. Daardoor kunnen we ervoor zorgen dat bepaalde vraagstukken op de agenda komen. We zetten onze wetenschappelijke methoden in om criminaliteit terug te dringen, schade aan de samenleving te beperken en de veiligheid te verhogen in de praktijk.”

Veelvoorkomende criminaliteit

Snaphaan zal zich in zijn onderzoek vooral gaan richten op twee domeinen: georganiseerde criminaliteit en veelvoorkomende criminaliteit. “Hoewel de aanpak van georganiseerde criminaliteit in Nederland nu duidelijk momentum heeft, vind ik het belangrijk om ook onderzoek te doen naar kleinere, veelvoorkomende vormen van criminaliteit. Burgers hebben namelijk vaak directer last van zaken als (digitale) diefstal, inbraak en agressie, ook daar moet aandacht voor blijven. Bovendien valt de bulk van het werk van onze werkveldpartners, zoals Politie Nederland, in deze categorie.”

Door nieuwe en opkomende (big) data in te zetten en te combineren, kunnen we volgens Snaphaan veel leren over de oorzaken van veelvoorkomende criminaliteit, maar ook over het voorkómen en aanpakken ervan. “Het correct verzamelen en interpreteren van die data wordt extra belangrijk door de opkomst van AI. In mijn promotieonderzoek aan de Universiteit Gent concludeerde ik dat de inzet van big data en AI enorm veel kan opleveren voor criminaliteitspreventie en veiligheid, mits we er verantwoord mee omgaan. Deze modellen worden immers ‘slim’ gemaakt op basis van historische data; dat maakt het uitermate belangrijk dat de kwaliteit ervan onbetwist is.”

Crime scripting

Snaphaan zal intensief gaan samenwerken met andere lectoraten binnen het CoE. “In het combineren van onderzoeksvelden en -methoden schuilt onze kracht; ik zal de bredere thema’s van de lectoraten vertalen naar gezamenlijke onderzoeksprojecten.” Zo richt hij zich op een analytische methode die wordt toegepast op het domein van de georganiseerde criminaliteit: crime scripting. “Samen met de lectoraten Ondermijning en Veiligheid in Afhankelijkheidsrelaties haalde ik een subsidie van bijna 2,5 miljoen euro binnen voor het landelijke onderzoeksproject SCRIPT. Daarmee kunnen we ons onderzoek de komende vijf jaar opschalen. Het landelijke netwerk hebben we al opgebouwd, omdat ik op dit moment een bundel samenstel met bijdragen van 55 auteurs over dit onderwerp. Het is geweldig om te zien hoe alles nu bij elkaar komt.”

Georganiseerde criminaliteit

Ook in het onderzoek naar georganiseerde criminaliteit kunnen we van Snaphaan verwachten dat hij zich inzet voor een betekenisvolle en verantwoorde toepassing van data en methoden. “Neem de Onderwereldkaart die RTL Nieuws in 2022 presenteerde. Deze kaart vergelijkt gemeenten op basis van kwetsbaarheid voor ondermijnende criminaliteit. De manier waarop dat werd gedaan en de data die daarvoor werden gebruikt, daar waren wat kanttekeningen bij te plaatsen. Zo’n publicatie brengt iets teweeg in het land, zelfs de minister van Justitie en Veiligheid reageerde erop.” In een column op de website van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving schetsen Teun van Ruitenburg (lector Ondermijning) en hij de tekortkomingen bij de (methodologische) opzet van deze kaart. “Het is cruciaal om heel specifiek te definiëren wat je onderzoekt en welke conclusies je trekt. Als onderzoeker voel ik het als mijn verantwoordelijkheid om eraan bij te dragen dat dit zorgvuldig gebeurt.”